Afgelopen week was ik gevraagd om een gedicht voor te dragen op een ‘Christmas sing-along’, mede vanwege mijn traditie van een jaarlijks kerstgedicht, waarover hieronder meer.
In het besef dat ik zelf niet kan zingen en dat gedichten over het algemeen minder zingbaar zijn dan liederen (echt een andere discipline), heb ik geprobeerd er een mini-kerstverhaal van te maken. Of, preciezer: een kerstavondverhaal. Hier volgen drie gedichten die samen kerstavondverhalen vormen over hoe verschillende mensen zich op kerstavond kunnen voelen.
Het eerste gedicht (enig autobiografisch element valt niet te ontkennen) is opgedragen aan elk stel dat probeert de kerstavond te halen zonder ten onder te gaan aan alles wat nog moet gebeuren voordat het zover is. Het eindigt in de Sint Jan in Gouda, zittend achter een pilaar omdat we te laat de kerstnachtdienst binnen zijn gekomen.
Het gedicht daarna past in een periode waarin er extra aandacht is voor eenzame mensen. Het gaat om een kennelijk oudere, alleenwonende mevrouw die naar de kerstnachtdienst wil. Aan de ene kant ziet ze er naar uit, aan de andere kant vindt ze het erg spannend. Bij het schrijven moest ik aan zo iemand denken, in de hoop dat ze de moeite zou vinden om zich weer onder de mensen te begeven. Maar er is ook een andere kant aan natuurlijk: wij moeten ook naar eenzame mensen ‘durven’ te gaan. Sinds een jaar of zes denk ik deze tijd altijd aan het feit dat schuin tegenover ons huis iemand maanden dood heeft gelegen en dat dit met kerst ontdekt werd. Mijn vrouw liet het toen niet bij de afschuwelijke gedachte alleen, maar ging prompt langs alle deuren om alle buren voor een borrel uit te nodigen, met mij in touw. Zo werden drempels letterlijk genomen en dat heeft ook gescheeld in de contacten. Ik schrijf dit op een moment dat ze weer even bij een buurman zit. Shhht. Ik draag deze gedichten in ieder geval aan Loes op vanwege haar initiatief.
Het is ook belangrijk om vast te houden aan het idee dat kerst een mooi feest is. Terwijl onze welvaart hoger is dan ooit, lijkt een verbazingwekkend groot aantal mensen iedere gelegenheid aan te grijpen om negatief te zijn over elkaar. Wat ook de aanleiding is, we doen onszelf ermee tekort. Daarom is het ook belangrijk dat we weten te genieten van kerst. Het besef dat niet iedereen mee kan genieten is daar niet mee in strijd, maar maakt kerst juist zo mooi. Het derde gedicht, geschreven in de vorm van drie kerstbomen, probeert dat uit te drukken maakt daarmee deze serie van gedichte verhalen over kerstavond compleet.
Handen op zoek naar elkaar
Hij haalt hijgend de kerst net niet
Zij slaat kerst liefst een keertje over
Hij typt toch maar die extra mail
Zij belooft weer iets te veel
Hij haalt een boom
Zij haalt de boodschappen
Samen vertellen ze elkaar
dat ze nu vrije dagen hebben
en eindelijk wat tijd
voor bezinning hebben
Dan gaat de telefoon
over wanneer moeder opgehaald wil worden
en laat de boom
wat ballen
samen met de eerste naalden
vallen
Terwijl de kerst-CD
voor sfeer moet zorgen
maken beide ruzie
over wie wel eens wat eerder had mogen …
Als ze naar de Kerstnachtdienst gaan
schuiven ze op de laatste stoelen aan
verstopt achter een pilaar
buiten het zicht van koor en predikant
luisteren ze naar oude woorden en gezang
en zoeken twee handen naar elkaar
Het is acht uur ‘s avonds
Het is acht uur ’s avonds
Ze is klaar voor de dienst
Haar jas heeft ze al
van de kapstok genomen
Nog een uur, plus
wellicht
nog een kwartier
wachten, dan kan ze wel gaan
Niet te laat, anders heeft ze geen zitplaats
Niet te vroeg, anders valt ze zo op
Ze zet de televisie nog even aan
Journaal
Kerstavond
De vertrouwde stem
haar gast aan tafel
vertelt over een aanslag
over iemand die is overleden en
over de kerstinkopen, een record
Het weerbericht geeft regen
Na het journaal
kijkt ze naar haar boom
vol mooie lichtjes
Licht, voor haar doen,
staat ze dan toch op
Wil niet langer wachten
Doet haar jas aan
Doet de knopen stevig dicht
Haar wollen wanten aan
en gaat al naar de deur toe
Dat is al te snel
Ze doet haar wanten weer uit
knoopt haar jas los
legt die over de stoel heen
Nog even wachten toch
===========================
Kijk
luister
en geniet, want
woorden vormen een slinger
om de kerstboom heen
Kleine woorden, grote woorden
die samengaan en zich slingeren
om de mooie kerstboom heen
En als er wordt gelachen
– en gelachen wordt er veel –
dan wordt elke lach als een ster
gehangen
om de kerstboom heen
Toch
Tegelijk
worden er ook
woorden van verlangen
gehangen om de kerstboom heen
Die zie je niet
Die zijn er niet
Ze hangen niet aan de takken
Ze dienen zeker niet als piek
Ze zijn alleen in gedachten uitgesproken
door iemand die geniet
en misschien wel daardoor
een eigen gemis nog scherper ziet
En door die enkele man of vrouw die buiten loopt
en door het raam al die slingers en sterren ziet
zo vrolijk
om de kerstboom heen
Wij
hangen
onze eigen wensen
om de kerstboom heen
Onze woorden
slingeren wij vrolijk
mee met onze verlangens
Zichtbaar, onzichtbaar
om onze kerstboom heen
En bij dat alles,
hopen, denken wij
dat onze talenten, onze daden
meer dan wat slingers en wat sterren maken
en als het even kan een verschil uitmaken
voor hen die geen kerstboom hebben
zoals wij
Een hele goede kerst gewenst!
Dit jaar zijn alle kerstgedichten van de laatste 25 jaar gebundeld (behalve die van 2018!). Dat is gebeurd in de vorm van een reeks kerst- en nieuwjaarskaarten. De titel van de bundel is ‘Bezinnen en beginnen’. Ik wil kijken of deze bundel komend jaar breder verspreid kan worden. Zo’n bundel kost wel wat, dus helaas zit gratis verspreiden er niet in, maar voor een tientje heeft u dan iets dat u komend jaar weer wat kosten aan kerstkaarten scheelt. en als u een niet al te objectieve recensie schrijft, kan de bundel gratis naar u toekomen. Bestellingen via info@meerdannu.nl graag.